Periodontoloji (Dişeti Hastalıkları)
Periodontal hastalıklar, dişeti ve dişleri destekleyen dokularda oluşan iltihabi hastalıklardır.
Sağlıklı Dişeti
Sağlıklı dişeti açık pembe renkte, sıkı kıvamlı, mat, diş ile birleştiği yerde bıçak sırtı gibi sonlanan, kurutularak çıplak göz ile bakıldığında yüzeyinde portakal kabuğundakini andıran pütürler görülen bir dokudur. Diş ile dişeti arasında yaklaşık 1-1.5 mm lik bir aralık bulunur. Bu aralık dişeti oluğu olarak adlandırılır. Periodontal hastalıklar işte bu dişeti oluğundan kaynağını alır. Sağlıklı dişetleri fırçalama sırasında kanamaz.
Diştaşı nedir?
Dişler düzgün temizlenmediğinde, üzerlerinde ve aralarında biriken yiyecek artıkları bakteriler üretirler. Bakteri plağı dediğimiz bu birikintiler, diş çürüklerinin ve dişeti iltihaplarının baş sorumlusu olup, zamanla tükürük ile birleşerek diştaşlarını oluştururlar.
Dişeti hastalıkları nasıl ilerler?
Dişler fırçalanmadığı zaman dişlerin üzerinde kalan birikintilere bakteri plağı denir. Bu plak içindeki bakteriler tarafından üretilen zararlı maddeler dişetlerine zarar verir. Bu maddeler dişetlerinin etrafındaki destek dokularını yıkar, dişetini dişe sıkıca bağlayan lifler yıkıma uğrar dişeti dişlerden uzaklaşır, oluşan periodontal ceplerde daha fazla bakteri plağı ve diştaşı birikir. Periodontal hastalık geliştikçe cepler daha da derinleşir. Böylece bakteri ve ürünlerinin daha derin dokulara ilerlemesi kolaylaşır kemiğe kadar ilerler ve dişi destekleyen alveol kemiğinde de yıkım başlar. Dişlerin kemik desteği yok olur bu safhaya kadar tedavi edilmez ise dişler sallanmaya başlar ve sonunda çekilir.
Dişeti çekilmesi ve nedenleri
- İlerlemiş Diş eti iltihabı
- Diş taşları
- Hatalı diş fırçalama ( aşırı kuvvetle bastırarak )
- Hatalı yapılmış kron veya dolgular
- Yaşlanmaya bağlı oluşan fizyolojik dişeti çekilmesi
- Diş dizisindeki çapraşıklıklar
- Dişler arasına kürdan veya toplu iğne gibi yabancı cisimlerin sürekli olarak sokulması gibi alışkanlıklar
- Diş köklerindeki morfolojik değişiklikler dişeti çekilmelerine neden olmaktadır.
Dişeti çekilmelerinin meydana getirdiği sorunlar ve tedavileri
Estetik bozukluk
Aşırı dentin duyarlılığı
Dişeti çekilmelerine bağlı olarak açığa çıkan kök yüzeyleri çoğunlukla, kökün en dış tabakası olan sement ile örtülü değildir. Kökün orta tabakası olan dentin dokusu açığa çıkmıştır. Bu dentin dokusu termal, kimyasal ve mekanik uyaranlara karşı çok hassastır. İlaçlarla başarı sağlanamıyorsa ilgili bölge bir dolgu maddesiyle örtülebilir.
Kök çürüğü
Dişeti çekilmelerine bağlı olarak açığa çıkan kök yüzeylerinde çürüklere de rastlanabilir. Bunlar dolgu uygulamaları ile tedavi edilebilirler. Dişeti çekilmesi olduğunu düşündüğünüzde en kısa zamanda dişhekimine başvurun. Dişhekiminiz öncelikle bunun nedenini teşhis edecek ve ona göre bir tedavi planlaması yapacaktır.
Sağlıklı dişetleri için dikkat etmeniz gerekenler
- Her gün dişlerinizi doğru şekilde fırçalayın ve diş ipi kullanın,
- Dengeli beslenin, boş kalorilerden ve çok yapışkan gıdalardan kaçının,
- Kendi kendinizi muayene etmeyi öğrenin ve rutin olarak bunu yapın. Böylece herhangi bir ağız içi veya dişsel değişikliğin ilk belirtilerini yakalayabilirsiniz.
- Senede en az iki kere dişhekimine giderek kontrol ve diş taşı temizliği yaptırın
Dişhekimine düzenli gidilerek kontrollerin yaptırılması son derece önemlidir. Günlük ağız bakımı diş taşlarının oluşumunu en az seviyede tutmakla beraber tamamen önleyememektedir. Bir dişhekimi tarafından yapılacak diştaşı temizliği; sizlerin diş fırçası, diş ipi ile temizleyemediğiniz bölgelerdeki sertleşmiş diş taşlarının ortamdan uzaklaştırılmasını sağlar.
Dişeti hastalıklarının belirtileri nelerdir?
- Fırça-diş ipi kullanırken dişetinde kanama,(sağlıklı bir ağızda dişetleri kanamaz.)
- Dişetlerinde kırmızılık ve şişlik
- Dişetlerine bastırılınca hafif bir ağrı, dişetinden sızan iltihap
- Dişetlerinde çekilme, kök yüzeyinden ayrılma ve dişeti ceplerinin meydana gelmesi
- Dişeti çekilmesine bağlı olarak açığa çıkan kök yüzeylerinde hassasiyet,
- Dişeti kenarlarında diş taşları nedeniyle oluşan siyah alanlar,
- Dişlerde sallanma, uzama ve dişler arasında açılmalar,
- Ağzınızı kapattığınızda, kapanışınızdaki değişiklik hissi,
- İltihaba bağlı ağızda koku ve kötü tat,
- Dişetlerinde kaşınma hissi
- Ağızda protez varsa bunun uymunun bozulması
Dişeti hastalıkları bazen hiç bir belirti vermeden de ileri safhalara ulasabilir. Bu nedenle düzenli aralıklarla diş hekimine gitmek son derece önemlidir.
Nedenleri
Yetersiz ağız hijyeni
En önemli nedeni ağız hijyeni eksikliğidir. Kişide eğer bir de dişeti hastalıklarına yatkınlık ve sebepler var ise ağız bakımını en iyi seviyede tutması gerekir.
Diş ve dişetlerinin korunması için günlük ağız bakımı doğru ve düzenli yapılmalıdır. Yani dişler günde 3 kere 2 dakika doğru olarak fırçalanamalıdır. Dişlerin üzerindeki bakteriyel plak uzaklaştırılmalıdır.
Günlük ağız bakımı işlemleri diştaşı oluşumunu en az düzeye indirebilir, ancak tamamen önleyemeyebilir. Diş fırçası, diş ipliği veya diğer temizlik araçları ile ulaşılamayan bölgelerin temizliği de gereklidir. Bununla ilgili en iyi bilgiyi yine sizi dişhekiminiz verecektir bu yüzden dişhekimine düzenli aralıklarla kontrole gitmek çok önemlidir.
Diabet, şeker hastalığı
Diabet hastaları dişeti hastalıkları açısından yüksek risk grubuna girerler. Kişilerin enfeksiyona çok açık olduğu, kontrol altında olmayan diabet gibi durumlarda dişeti hastalığı genellikle çok daha şiddetlidir ve kontrol altına alınması daha güçtür. Mutlaka rutin dişeti kontrollerini yaptırarak ağız hijyenlerine ayrıca özen göstermelidirler.
Kötü beslenme
Vücudun, immun (bağışıklık) sisteminin zayıflamasına ve buna bağlı olarak, dişeti enfeksiyonu da dahil olmak üzere enfeksiyonlarla mücadelesinin zorlaşmasına neden olur.
Genetik yatkınlık
Eğer genetik bir yatkınlığınız var ise ağız bakımının kötü olması ile dişeti hastalığının gelişme olasılığı 6 kat daha artar. Ailede dişeti problemi olan bir kişi var ise mutlaka bir dişhekimine kontrole gitmelisiniz
Sigara
Sigara kanser, akciğer, kalp hastalıkları gibi bir çok önemli rahatsızlıklara sebep olur. Tüm bunların dışında ağız içi mukozası ve dişetleri için de çok zararlıdır dişeti hastalıklarının gelişmesine ortam hazırlar.
İlaç kullanımı
Doğum kontrol hapları, anti-depresanlar, kalp ilaçları gibi bazı ilaçlar ağız sağlığınızı etkiler. Bu yüzden bu ilaçlardan birini kullanıyorsanız lütfen diş hekiminize söyleyin ve ağız bakımınıza önem verin.
Hormonal değişiklikler
Hamilelik, ergenlik, menapoz, mensturasyon gibi hormonal değişikliklerin yoğun olduğu dönemlerde dişetleri daha hassas olur en ufak bir uyarana bile normalden daha fazla tepki verir ve bu da dişeti hastalıklarının oluşması için zemin hazırlar. Bu dönemde ağız hijyeninize ayrıca özen göstermeniz gerekmektedir.
Stres
Hipertansiyon, kanser gibi pek çok rahatsızlığın nedenlerinden biri olmasının yanında dişeti hastalıklarının da risk faktörlerindendir. Araştırmalar göstermiştir ki periodontal hastalıklarda dahil olmak üzere stres vücudun enfeksiyonla mücadelesini, hastalıklardan korunma kabiliyetini zorlaştırır.
Diş sıkmak ve gıcırdatmak
Sürekli diş ve dişetlerine gelen mikrotravmalar nedeniyle periodontal doku yıkımına sebep olur. Dişetlerindeki çekilmenin bir sebebi de diş sıkmaktır. Eğer böyle bir alışkanlığınız var ise bu travmaların zararını engelleyecek plaklar yapılması gerekir. Dişhekiminiz size en uygun olanı söyleyecektir.
Kötü yapılmış kuron köprü ve dolgular
Dişetine basan ve taşkın yapılmış dolgu, kuron ve köprüler dişetlerinde problem meydana getirir.
Bazı hastalıklar
Lösemi, AIDS gibi vücudun savunma sistemini etkileyen hastalıklar dişetlerinin durumunu daha kötü bir hale getirebilir.
Çeşitleri
Gingivitis
Periodontal hastalıklar dişeti iltihabı (gingivitis) ile başlar. Dişeti hastalığının erken safhasıdır. Bu safhada dişetleri kırmızı, parlak yüzeyli, şiş ve kanamalıdır. Genelde ağrısız seyreder. Erken dönemde çok fazla rahatsızlık vermeyebilir. Tedavi edilmezse hastalık periodontitise ilerleyerek dişeti ve dişleri destekleyen alveol kemiğinde geriye dönüşsüz hasar oluşturabilir.
Tedavisinde, hastalığın başlıca sebebi olan bakteri plağı ve diştaşları temizlenir. Ağız hijyeni eğitimi verilir. Klinikte hekim tarafından yapılan işlemin ardından hastaların evde uygulayacakları düzenli ağız bakımı sayesinde hastalık kolaylıkla önlenebilir.
Periodontitis
Periodontal hastalıkların daha ilerlemiş bir safhasıdır. Dişetindeki iltihabın dişin derin dokularına (alveol kemiğine) ilerlemesi ile meydana gelir. Bu aşamada dişlerde gingivitis bulgarı ile beraber diştaşı birikimi, alveol kemikte yıkım, dişeti çekilmesi, diş ve dişeti arasında derin cep oluşumu görülür. Periodontal cep varlığı enfeksiyonun yerleşimini ve hastalığın ilerlemesini kolaylaştırır.
Tedavisinde hastalığın şiddetine göre diş taşı temizliği,kök yüzeyi düzeltilmesi,subgingival (dişeti altı) küretaj ve oluşan cepleri elimine etmek için flap operasyonları ve ağız hijyeni eğitimi uygulanır.
Tedavisi
Dişeti hastalığının erken döneminde vakaların çoğunluğunda, diştaşı temizliği, plağın uzaklaştırılması ve düzgün bir kök yüzeyinin sağlanmasını takiben günlük etkin ağız bakımı başarılı bir tedavi için yeterlidir.
Dişeti hastalığının tedavisinde öncelikle diş ile dişeti arasında meydana gelen ceplerin derinliğinin özel bir alet ile ölçülmesi gereklidir.
Bu ceplerin miktarına lokalizasyonuna ve derinliğine göre teşhis konulur ve tedavi planlanır. Derin cepler dişeti hastalığının hızla ilerlemesi için uygun bir ortam hazırlayacağından yapılacak olan tedavide amaç bunların mümkün olduğunca elimine edilmesidir. Çünkü derin ceplerin içine yerleşen mikroorganizmaların fırçalama ve diş ipi kullanımı ile hastalar tarafından tamamıyla temizlenmesi imkansızdır.
Genellikle bu tedavi, dişetinin tekrar dişe adaptasyonu veya dişetinin büzülerek cebin elimine olması için yeterlidir.
Daha ilerlemiş vakalar cerrahi tedaviyi gerektirebilir. Bu tedavinin amacı dişleri çevreleyen derin periodontal ceplerdeki diştaşlarını temizlemek, cebin büzülerek eliminasyonunu ve düzgün bir kök yüzeyini sağlamak ve daha kolay temizlenebilir bir dişeti formu oluşturmaktır.
Periodontal tedavi sonrası hastaların düzenli olarak dişhekimi tarafından muayene edilmesi, plak kontrolü ve yeni diştaşı birikimlerinin ortamdan uzaklaştırılması gereklidir. Fakat unutmamak gerekir ki; periodontal tedavi ile elde edilenlerin sürdürülmesi için hiçbir işlem kişinin günlük ağız bakımı işlemlerini etkin bir şekilde uygulamasından daha yararlı olamaz.
TEDAVİ ŞEKİLLERİ
Diş taşı temizliği
Rutin temizlik ve kontroller 6 ayda bir yapılırken periodontal hastalığı olan veya buna eğimli olan kişilerde hekimin belirleyeceği daha kısa aralıklarla temizlik işlemi yapılır. Ceplere yerleşen plağın içindeki mikroorganizmalar 3 ay içinde kemiğe zarar verebilecek kadar çoğalır. Sık diştaşı temizliği yaptırmak bu birikimi önleyerek kemiğin zarar görmemesini sağlar.
Kök yüzeyi düzleştirilmesi
Halk arasında küretaj olarak bilinen kök yüzeyi düzleştirilmesi, kök yüzeyine tutunmuş olan eklentileri özel küretler yardımıyla kazıyarak, yüzeyden uzaklaştırma ve sağlıklı kök yüzeyini açığa çıkartarak dişetinin tekrar kök yüzeyine yapışmasını sağlama işlemidir.
Gingivektomi ve Gingivoplasti
Bazı durumlarda iltihapsal, ilaca bağlı ya da kalıtsal olarak dişeti büyümeleri gözlenmektedir. Bu dişeti büyümelerine kemik erimesi eşlik etmiyorsa dişeti büyümelerini, dişle-dişeti arasındaki cebin yumuşak doku duvarını keserek çıkartabiliriz. Bu işleme Gingivektomi denir. Bu işlemden sonra genellikle dişetini cerrahi yöntemlerle düzelterek normal fizyonomisini geri kazandırmak için ise Gingivoplasti işlemi uygulanır.
Flap operasyonu
Periodontal cepler küretaj ve kök yüzeyi düzleştirilmesi ile sığlaştırılamıyorsa cerrahi olarak cebi oluşturan dişeti çıkartılır. Çok derin ceplerde dişeti bütün olarak kaldırılıp altında gerekli kök yüzeyi düzleştirme işlemleri yapılır, kapatılır ve dikişlerle yerine sabitlenir. Eğer bu aşamada erimiş olan kemiğin desteklenmesi gerekiyorsa ya da o bölgede kemik oluşturulabileceği düşünülüyorsa, defekt bölgesine sert doku greftleri ya da hastanın kendi dokusundan elde edilen kemik parçacıkları koyularak, kaybedilen dokunun geri kazanılmasına çalışılır.
Kron boyu uzatma operasyonu
Dişlerin (ağız içerisinde görünen kısımlarını) dişeti seviyesinin üstünde kalan kısımlarını uzatmak amaçlı yapılan basit bir işlemdir. Bazı durumlarda çürük veya kırık dişeti seviyesinin altına kadar ilerler yada dişlerin boyu çok kısadır. Bu gibi durumlarda yapılacak protetik(kuron ,köprü vb.) tedavilerin tutuculuğu ve dişeti sağlığı için dişeti seviyesinin kök kısmına doğru uzatılması gereklidir.
Diş etleriyle gülümseme: (Gummy Smile) Gülümsediklerinde diş etleri fazla gözüken vakalarda herhangi bir estetik diş hekimliği işlemi yapılacak olsa da olmasa da yapılacak küçük bir operasyon ile diş eti fazlalıkları uzaklaştırılarak daha hoş bir gülümseme elde edilebilir.