Ortodonti nedir ?
Ortodonti çocuk ve erişkin hastalarda diş şekil bozukluklarının önlenmesi,varolan bozuklukların çözülmesi ve hastaların iyi bir estetik, konuşma ve fonksiyon kazandırılmasını amaçlayan dişhekimliğinin bir dalıdır. Diş çapraşıklıkları genetik veya çevresel (parmak emme, tırnak yeme, süt dişlerinin erken yaşta kaybedilmesi vs.) kaynaklı olabilir. Tedavi edilmeyen çapraşıklıklar erişkinlik döneminde psikolojik problemlere, çapraşıklık sebebiyle iyi fırçalanamamaktan dolayı diş ve dişeti problemlerine, konuşma problemlerine ve eklem sorunları gibi bir çok soruna neden olabilir.
Ortodontik tedavi kimlere uygulanabilir ?
Ortodontik tedavi her yaştaki kişilere yapılabilmektedir fakat çocuklarda büyüme gelişme döneminde çenelerin büyüme potansiyelinden faydalanılarak yapılan bir ortodontik tedavi daha kolay olur ve daha kısa sürer.
Hasta kaç yaşında olursa olsun tedavi mümkündür. Dişleri ilgilendiren tedaviler hemen her yaşta yapılabilir; yeter ki dişler ve çevre dokular sağlıklı olsun. Fakat çene kemiklerini ilgilendiren anomalilerde yani kemik yapısında bir problem var ise büyüme gelişme sonlanmadıysa fonksiyonel ve hareketli apareyler ile yapılabilirken yetişkin hastalarda bu düzeltme ancak ameliyatla sağlanır.
Süt dişlenme dönemi okul öncesi yıllarda yapılan alışkanlık kırıcılar ve çene genişletme apareyleri çocuğun parmak emme, dudak yeme, ağıza yabancı cisim sokma gibi alışkanlıklara bağlı olarak ortaya çıkan sorunların mümkün olduğu kadar azaltılmasına yönelik uygulamalardır.
Karışık dişlenme dönemi ilkokul çağı çocuklarını kapsar, ağızda hem daimi hem de süt dişlerinin bulunduğu dönemdir. Bu dönemde zamanından önce veya sonra süt dişlerinin kaybedilmesi alttan gelen daimi dişlere rehberlik edememesi sonucunda birtakım yer darlığı problemleri oluşabilir.
Daimi dişlenme döneminde diş dizilerindeki bozukluklar diş çekimi yapılarak veya yapılmadan sabit ya da hareketli aygıtlarla düzeltilebilir.
Çocuğunuzda dikkat etmeniz greken ortodontik ipuçları:
- Erken veya geç sütdişi kaybı
- Çiğnemede veya kapatmada zorlanma
- Ağızdan solunum
- Parmak emmek
- Çapraşıklık, yanlış konumlanmış veya sürmemiş dişler
- Aşırı ilerde veya geride konumlanmış çene
- Yanak ısırma ve dudak ısırma
- Önde konumlanmış dişler
- Alt ve üst dişlerin temas etmemesi veya anormal bir şekilde kapanması
- Dengeli olmayan yüz görünümü
- Diş sıkma ve gıcırdatma alışkanlığı
Hangi durumlarda ortodontik tedavi yapılır?
- Ağızda çapraz kapanış varsa.Normalde ağız kapanışında üst dişler alt dişlerden daha önde olmalıdır. Şayet tersi bir durum söz konusu ise yani alt dişler üst dişlerin daha ilerisinde duruyorsa ki buna ‘ çapraz kapanış’ denir.
- Ön dişlerin çok ilerde durduğu ve dudakların birbirine değmediği durumlarda,
- Dişlerin düzgün yerleşmediği ya da birbiri üzerine bindiği durumlarda,
- Dişlerin çok aralıklı dizildiği vakalarda,
- Dişler kapanışa getirildiğinde alt ve üst ön kesiciler arasında büyük bir boşluk varsa dişler birbirlerinden çok uzak konumlanmışlarsa yani openbite dediğimiz vakalarda,
- Ön kesici dişlerin arası çok açık ise,
- Dişlerde bariz çapraşıklık olmadığı halde çiğnemede ya da bazı harfleri söylemede güçlük çekiyorsanız,
- 4 yaşını geçtiği halde çocuğunuz halen parmak ya da yalancı emzik emiyorsa,
- Düşme zamanından önce süt dişini kaybetmiş çocuklarda, özellikle 6 yaş grubunda zamanından önce çekim ya da travma sonucu düşen süt azılarının yokluğunda ortodontik tedavi gerekmektedir.
İlk ortodontik muayene ne zaman yapılmalıdır?
Ortodontik tedaviye ihtiyaç duyan kişilerin erken dönemde yakalanması çok önemlidir. Çocuklarda alt-üst keser dişler sürdükten sonra ilk ortodontik muayeneleri yapılmalıdır. Eğer tedavi gerekli ise 7-10 yaş büyüme-gelişme döneminde çenelerin büyüme potansiyellerinden yararlanılarak tedavi edilir. Böylelikle ileride tedavisi daha zor ve daha uzun süreli olan yöntemlere gerek kalmayacaktır. Türk Ortodonti Derneği bütün çocukların 7 yaşını tamamlamadan ortodontik bir değerlendirme almasını tavsiye eder.
Tedavi ne kadar sürer, tedaviden sonra dişler eski haline döner mi?
Ortodontik tedavinin süresi 6 ay ile 3 yıl arasında değişmektedir. Tedavi bittikten hemen sonra dişin etrafındaki yapılar (periodonsiyum) dişlerin yeni konumuna uyum sağlayamadığından ve kemik dokusu olgunlaşmadığından apareyler çıkarıldıktan sonra dişler eski yerlerine dönebilirler. Bunu önlemek için düzelmiş dişlere yapılacak başka aygıtlarla oluşan durumu sabitlemek yani pekiştirmek gerekir. Tedavinin bu son aşamasına pekiştirme tedavisi denir. Bu dönemde de çocukların dişlerine gereken özeni göstermesi şarttır.
Ortodontik tedavi nasıl yapılır?
- Hareketli Apareyler: Hasta tarafından takılıp çıkarılabilen sadece basit diş hareketleri yaptırabilen apareylerdir. Bunların üzerlerine konulan yaylar, vidalar, düzeltilecek dişlere bir kuvvet uygular. Erken dönem tedavisinde ve daha basit vakalarda uygulanır.
- Fonksiyonel Apareyler: Aktif büyüme döneminde kullanılabilen ,büyümeyi yönlendiren apareylerdir. Alt ve üst çenenin birbirine göre bozulan ilişkilerini (ortopedik problemler) düzeltmek amacıyla ergenlik dönemi öncesinde küçük yaşlarda çoğunlukla hastaların kendisinin takıp çıkarabildiği özel apereylerdir. Çoğu zaman sabit ortodontik apareylerle birlikte kullanılır.
- Sabit Apareyler: Dişler üzerine özel tekniklerle yapıştırılan hasta tarafından çıkarılamayan,tedavi sonunda ortodontist tarafından sökülen apareylerdir. Sabit tedavide kullanılan braketler,kişilerin isteğine göre metal veya porselen olabilir. Günümüzde daha az fark edilen malzemelerle ortodontik tedavinin en çekinilen özelliği olan tel görünümünden kurtulmak mümkün olabilmektedir. Hatta bazı durumlarda dişin görünmeyen arka kısımlarına da uygulanabilirler.Hekiminiz sizi muayene ettikten sonra ağzınıza en uygun tedavi şeklini söyleyecektir.
- Ortognatik Cerrahi: Ortodontik veya ortopedik tedavi ile düzeltilemeyecek durumlar söz konusu olduğu zaman büyüme ve gelişmesi tamamlanmış yetişkin hastalarda ortognatik cerrahiye başvurulur.
Ortodontik tedavinin sağladığı faydalar nelerdir?
- Dişlerin çene kemiğinde düzgün şekilde yerleşimi, kapanış bozukluklarından kaynaklanan eklem, baş, boyun ağrılarını ortadan kaldırır.
- Konuşma fonksiyonunuz düzelir.
- Yüz güzelliğine katkıda bulunulur.Dişlerle beraber yumuşak doku profili de düzelir.Bu sayede hastaların psikososyal gelişimi olumlu yönde etkilenir.özgüvenin artmasını sağlar.
- Çiğneme etkin şekilde yapılarak mide-bağırsak problemleri çözümlenir.
- Dişlerin çapraşıklarının düzeltilmesi ile ağız hijyeni daha kolay sağlanır.Böylece ara yüz çürüklerinin oluşumu engellenir.
- Plak temizliğinin etkili yapılabilmesi oluşabilecek dişeti hastalıklarına engel olur.
Ortodontik tedavi süresince dikkat edilmesi gerekenler
- Braketler uygulandıktan sonra dişlerde hassasiyet, yanak içlerinde yaralanmalar olabilir. Bu şikayetler bir hafta en fazla on gün süre içinde kaybolacaktır. Şikayetlerinizi azaltmak için size verilen özel mumları kullanabilirsiniz.
- Tedavimiz süresince dişlerin çok düzenli olarak fırçalanması gereklidir. Günlük ortodontik tedavi gören hastalarda çürük görülme sıklığı artmakta ve yeterli temizlik sağlanmazsa braketlerin etrafında beyaz renkli lekeler oluşabilmektedir Fırçalama işlemi braketlerin etrafında birikinti kalmayana kadar devam ettirilmelidir. Diş etlerinizin sağlığı da diş fırçalamanızın doğru yapılmasına bağlıdır.
- Ortodontik tedavi sırasında sert yiyeceklerden (kuruyemiş, erik, cips vb.) uzak durulmalıdır. Tüm sert gıdalar ufak parçalar haline getirilerek yenmelidir.
- Tedavi süresince 4-5 haftada bir kontrolleriniz olacaktır.Tedavinizin amacına ulaşabilmesi için randevularınıza sadık kalmanız gerekmektedir.
- Tedaviniz sırasında verilecek olan ağız dışı ya da ağız içi aygıtlar, size belirtilecek sürelerde ve şekillerde düzenli olarak kullanılmalıdır. Aksi halde istenildiği gibi bir sonuç almak imkansız olacaktır.
Ortodontik tedavi süresince ağız hijyeni
- Ortodontik tedavi görenlerin daha özenli bakım yapmaları gereklidir Diş hekiminin tavsiye ettiği bir diş fırçalama yöntemi varsa onu kullanınız.
- Diş tellerinin etrafını, önce yukarıdan aşağıya ve sonra aşağıdan yukarıya doğru fırçalayarak temizleyin. Ortodonti için özel dizayn edilmiş diş fırçaları bulunmaktadır bunları kullanabilirisiniz. Daha sonra diş arası fırçaları ile yumuşak bir şekilde braketlerin aralarını fırçalayın braketleri kırmamaya ya da eğmemeye dikkat edin. Diş ve diş tellerini özellikle yemeklerden sonra olmak üzere günde iki kez fırçalayın.
- Günde en az bir kez- kesinlikle uyumadan hemen önce-dişlerin ara yüzlerini diş ipi temizleyin.
- Diş çürümeleri riskini azaltmak üzere, florürlü ağız gargaraları ya da diş hekimizin direktifleri doğrultusunda florürlü ürünler macunlar kullanın.
- Diş fırçasını ve diş ipini gittiğiniz her yere götürün, bu sayede evde olmadığınız zamanlarda da dişlerinizi temizleyebilirsiniz.